√97 Cangkriman Bahasa Jawa Beserta Batangan dan Jenisnya

Jika kamu tinggal di Jawa Tengah atau Jawa Timur, maka seharusnya istilah ‘cangkriman’ atau ‘capean’ sudah tak asing lagi. Cangkriman bahasa Jawa ini sering dibacakan anak-anak di waktu senggang.

Cangkriman singkatnya adalah permainan teka-teki yang sudah turun temurun dilakukan.

Uniknya, kalimat-kalimat dalam cangkriman bahasa Jawa tidak ada yang mengajarkan namun berkembang dengan sendirinya. karena perkembangan tersebut, hingga saat ini setidaknya ada empat macam cangkriman.

Nah, karena cangkriman juga masuk kurikulum sekolah, maka tidak ada salahnya jika kita ulas kembali beberapa diantaranya. Mengulas bab cangkriman juga baik untuk melatih konsentrasi dan mengobati nostalgia. 🙂

Cangkriman Yaiku

Singkatnya, cangkriman adalah teka-teki atau game (permainan). Sedikit yang membedakan adalah permainan ini berasal dari kebudayaan tradisional Jawa.

Kata cangkriman asalnya dari kata ‘cangkrim’ yang artinya ‘bedhek, badhe, batang, cape’, yaitu kata-kata sejenis teka-teki.

Sebagai sebuah teka teki, maka orang yang diberi pertanyaan harus menebak apa yang dimaksud dalam teka-teki tersebut.

Penjelasan ini selaras dengan pengertian cangkriman dalam Bahasa Jawa, “cangkriman yaiku unen unen kang isine kudu di bathang utawa di bedhek lan dijawab.”

Permainan cangkriman tidak perlu dipikir dengan keras, apalagi harus meramal, memprediksi atau hitung-hitung seperti pas evaluasi.

Cangkriman ini hanyalah candaan dengan hadiah berupa senyuman tulus jika berhasil menebak.

Selanjutnya, di zaman modern ini tidak masalah jika banyak orang mengatakan cangkriman adalah bualan sia-sia belaka atau komunikasi yang tidak efisien. Hal ini karena, terkadang sebuah senyum kecil yang terjadi adalah pematik untuk lahirnya mental yang sehat.

Nah, terakhir perlu diketahui, ada beberapa contoh cangkriman yang pakem dalam pepak Basa Jawa, namun seperti telah dijelaskan tadi jika cangkriman terus berkembang, maka sampai disini cangkriman ada banyak sekali jumlahnya.

Setelah membahas pengertian ini, kita akan mengetahui fungsi lain dari cangkriman dan macam-macamnya.

Fungsi Cangkriman Bahasa Jawa

Fungsi cangkriman adalah untuk mengisi waktu luang dan mengasah otak. Selain itu di dunia pewayangan cangkriman juga digunakan untuk sayembara dalam beberapa lakon cerita.

Cangkriman ini juga dapat digunakan sebagai syair tembang sehingga lebih kaya. Itulah mengapa ada jenis cangkriman tembang, seperti akan dijelaskan di bawah ini.

Macam Macam Cangkriman dan Contohnya

Ada empat macam cangkriman dilihat dari bentuknya:

  1. Cangkriman pepindhan
  2. Cangkriman wancahan
  3. Cangkriman blenderan
  4. Cangkriman tembang

Cangkriman Pepindhan

Cangkriman Pepindhan yaiku Cangkriman kang ngemu teges pepindahan utawa irib iriban. Artinya, cangkriman pepindhan ialah cangkriman yang mempunyai arti seperti pepindahan.

Pepindahan artinya pengandaian. Pepindhan menyamakan dua objek berdasarkan sifatnya. Untuk mengetahui pepindhan lebih jauh, kamu bisa baca bab pepindhan di artikel sebelumnya.

Contoh cangkriman pepindhan seperti:

Cangkriman bocah cilik nggendong omah, batangane bekicot. Maksudnya adalah teka teki anak kecil menggendong rumah, maka jawabannya adalah siput. Cangkang pada siput diibaratkan rumah. Seperti iku kurang lebih.

RECOMMEND :  √ 13+ Contoh Tembang Mijil (Sejarah, Watak, Paugeran dan Artinya)

Contoh cangkriman pepindhan bahasa Jawa lainnya:

  1. Abang-abang dudu kidang, pesegi dudu pipisan, batangane: batu bata.
  2. Ana titah duwe gulu tanpa sirah, suwe silit nanging ora tau bebuwang, batangane: botol.
  3. Ana kuthuk dilebokne kurungan rapet, kira kira wis ora bisa metu, disediyani pakan lan omben cukup, bareng wis satahun kuthuke ilang, menyang endi?, batangane: dadi pitik.
  4. Ana kewan mapane ing alas. Saben wong mesthi wedi. Bareng digendhong dening manungsa, kewan iku ora medeni maneh, lan ora nyakot manungsa. Apa arane kewan iku? Batangane: celeng.
  5. Ana piranti sabane ing pawon. Bareng ketiban cecak bisa mabur. Batangane: kalo.
  6. Ana tulisan arab, macane saka ngendi?, batangane: saka alas.
  7. Ana gajah numpak becak, ketok apane, batangane: ketok ngapusine.
  8. Ana kapal disawat watu bisa kelem, kira kira gedhe apane, batangane: gedhe ngapusine.
  9. Anake gelungan ibune ngrembyang, batangane: wit pakis.
  10. Bapak Demang klambi abang yen disuduk manthuk-manthuk, batangane: onthong.
  11. Bosok malah enak. Batangane: tempe atau tape.
  12. Bocah cilik blusak blusuk nang kebon, batangane: dom.
  13. Bocah cilik nggendong omah, batangane: bekicot.
  14. Dicakot bongkote sing kalong pucuke, batangane: rokok.
  15. Dijupuki malah dadi mundhak gedhe, batangane joglangan/lobang.
  16. Duwe rambut ora duwe endhas, batangane: jagung.
  17. Dikethok malah tambah dhuwur, batangane: clana.
  18. Emboke diidak idak anake dielus-elus, batangane: andha.
  19. Emboke wuda anake tapihan, batangane: wit pring.
  20. Gajah nguntal sangkrah, batangane: pawon.
  21. Ing dhuwur wayangan, ing ngisor jedhoran, batangane: wong unduh klapa.
  22. Ing ngisor kedhung ing ndhuwur payung, batangane: wong adang sega.
  23. Ing sadhuwuring lawang ana cecak. Yen cecak iku lunga, lawang iku dadi kewan kang bisa mabur. Apa arane kewan iku? Batangane: lawa.
  24. Kayu mati ginubed ula mati, batangane: gasing.
  25. Kebo bule dicancang merang, batangane: buntil.
  26. Lampu apa nek dipecah metu uwonge, batangane: lampu toko sing lagi tutup.
  27. Lawa lima, kalong telu dadi pira?, batangane: wolu.
  28. Ngarep ireng, mburi ireng seng tengah methentheng, batangane: wong mikul areng.
  29. Ora mudhun-mudhun yen ora nggawa mrica sak kanthong , batangane: kates.
  30. Pitik walik saba kebu, batangane: nanas
  31. Pitik walik saba meja, batangane: sulak.
  32. Rasane padha karo jenenge, batangane: sepet.
  33. Sawah rong kedhok galengane mung sitok, batangane: godhong gedhang.
  34. Sega sekepel dirubung tinggi, batangane: salak.
  35. Tibane ngisor digoleki ndhuwur, batangane: gentheng bocor.
  36. Urang sapikul matane pira, batangane: ana 6.
  37. Wis gedhe kok ngguyu tawa, batangane: nangis.
  38. Wit Adhikih woh adhakah; Wit adhakah woh adhikih, , batangane: wit gedhang lan wit bringin.
  39. Wujude kaya kebo, ulese kaya kebo, lakune kaya kebo, nanging dudu kebo, batangane: gudel.
  40. Yeng ibune siji anake loro, yen anake siji ibune loro, yen ibune telu ora duwe anak, batangane: salak.
  41. Yen cilik dadi kanca, yen gedhe dadi mungsuh, batangane: geni.
  42. Yen mlaku sikile loro, yen mandheg sikile sepuluh, batangane: wong bakul sate.
RECOMMEND :  √ 13+ Urut Urutane Turunan atau Silsilah Keluarga Jawa

Cangkriman bahasa Jawa ini sengaja tidak diberi keterangan berbahasa Indonesia, agar meskipun telah mendapat jawaban atau batangane cangkriman, kamu masih tetap harus berpikir dan mengatakan,

” Lho kok bisa!?”

Cangkriman Wancahan

Wancah artinya singkat, bisa juga diartikan sebagai singkatan atau akronim.

Cangkriman wancahan yaiku cangkriman kang di jupuk saka wanda wandane tembung.

Sebelumnya perlu diperhatikan, wancahan atau singkatan dalam bahasa jawa selalu menggunakan satu atau dua suku kata terakhir saja. Misalnya kata biyung menjadi yung, wedus menjadi dus.

Wancahan ini sudah pernah dibahas dalam artikel tembung camboran, kamu bisa pelajari kembali.

Pedoman ini, juga sebagai petunjuk untuk menjawab cangkriman bahasa Jawa yang berbentuk wancahan.

Nah, biasanya yang disingkat dalam cangkriman wancahan adalah hal sehari-hari dan akrab di telinga.

Beberapa contoh cangkriman wancahan bahasa Jawa antara lain:

  1. Burnas kopen: bubur panas kokopen.
  2. Buta buri: tebu ditata mlebu lori.
  3. Gerbong tulis: pager kobong watune mendhelis.
  4. Gowang pelot: jagone ana lawang cempene mencolot.
  5. Itik pertis ibu perbeng ijah perlong: tai pitik memper petis, tai kebo memper ambeng, tai gajah memper
    golong.
  6. Kablak ketan: nangka tiba ning suketan.
  7. Kicak ketan: kaki macak iket-iketan.
  8. Langdikum ditasbir: lulang dikum dientas njebibir.
  9. Ling cik tu tu ling ling yu: maling mancik watu, watu nggoling maling mlayu.
  10. Manuk biru: pamane punuk bibine kuru.
  11. Nituk lersure: nini ngantuk diseler susure.
  12. Pak boletus: tapak kebo ana lelene satus.
  13. Pak bomba pak lawa pak piut: tapak kebo amba, tapak ula dawa, tapak sapi ciut.
  14. Pak kenthik: tapak teken sithik.
  15. Pindhang kileng: sapi ning kandhang kaki mentheleng.
  16. Pindhang kutut: sapi mblandhang lukune katut.
  17. Pothel kidi: Tompo cemanthel kaki wedi.
  18. Rangsinyu muksitu: Jurang isi banyu gumuk isi watu.
  19. Segara beldhes: Segane pera sambele pedhes.
  20. Suru bregitu: asu turu dibregi watu.
  21. Surles penen: susur teles pepenen.
  22. Surles pedheg wer-weran: susur teles dipepe nang gedheg jewer-jeweran.
  23. Tuwan sinyo: untu kedawan gusi menyonyo.
  24. Tuwok rawan: untune krowok larane ora karuwan.
  25. Teh Nasgithel: teh Panas, Legi, lan Kenthel
  26. Wit tho yung: yen dijiwit athi biyung.
  27. Wiwawite lesbadhonge: uwi dawa wite tales amba godhonge.
  28. Yu mahe rong, lut mahe ndhut: yuyu omahe ngerong, welut omahe lendhut.
  29. Wiwa wite, lesbadhonge, karwapeke: uwi dawa wite, tales amba godhonge, cikal dawa tipake.

Cangkriman Blenderan

Macam cangkriman bahasa Jawa yang selanjutnya adalah cangkriman blenderan.

Cangkriman blenderan yaiku cangkriman kang awujud plesetan pitakonan kanggo ngecoh lawane.

Artinya, cangkriman blenderan adalah cangkriman yang wujudnya berupa pertanyaan plesetan untuk mengecoh lawan bicara.

RECOMMEND :  √1001 Tembung Dasanama Beserta Pengertian dan Fungsi

Contoh cangkriman blenderan antara lain:

  1. Biru bisane dadi wungu dikapakake? Jawab: digebuk, maksudnya biru adalah babi turu, wungu bukan warna ungu tapi wungu dalam artian ‘tangi’.
  2. Enak endi daging kucing karo daging pitik? Jawab: tidak tahu, karena baik memilih daging kucing atau ayam maka sama saja penjawab pernah makan daging kucing.
  3. Gajah ngidak endhog ora pecah, jawab: maksudnya, yang tidak pecah gajahnya.
  4. Gajah numpak becak ketok apane? Jawab: ketok ndobose
  5. Suru supaya bisa mlayu dikapakake? Jawab: Digebuk, suru maksudnya asu turu.
  6. Wong dodol tempe ditaleni. Jawab: maksudnya, yang diikat bukan orangnya tetapi
    tempenya.
  7. Wong dodol klapa dikepruki. Jawab: maksudnya yang dikepruk bukan orangnya tetapi kelapanya.
  8. Wong mati ditunggoni wong mesam-mesem. Jawab:
    maksudnya yang senyum bukan yang meninggal tetapi yang menunggui.
  9. Wong ketiban duren bakal sugeh pari. Jawab: pari maksudnya paringisan karena kesakitan, bukan pari tanaman padi.
  10. Tulisane arab, macane saka ngendi? Jawab: saka alas, macane tidak diartikan membaca, tapi hewan macan.
  11. Saiki ula-ula ora ana sing mandi. Jawab: ula-ula disini berarti tulang punggung, bukan ulo ular.
  12. Sandhal sing dakgawe iki cap ratu. jawab: ratu maksudnya ra tuku, bukan merk ratu.

Cangkriman Tembang

Sesuai namanya cangkriman tembang adalah cangkriman cangkriman yang terdapat dalam syair tembang Bahasa Jawa.

Bukan hanya tembang Pucung saja, tembang lain seperti Asmarandana, Pangkur dan Kinanthi juga memiliki cangkriman. Berikut ini contoh cangkriman bahasa Jawa dalam tembang:

  • Cangkriman dalam tembang Asmarandana

Wonten ta dhapur sawiji
Tanpa sirah tanpa tenggak
Mung gatraning wetengbae
Miwah suku kalihira
Nging tanpa dlamakan
Kanthaning bokong kadulu
Rumaket ing para priya

Batangane: Clana

  • Cangkriman dalam tembang Kinanthi

Wonten putri luwih ayu
Tan ana ingkang tumandhing
Sariranira sang retna
Owah owah saben ari
Yen rina kucem kang cahya
Mung ratri mancur nelahi

Batangane: Rembulan

  • Cangkriman dalam tembang Pucung

Bapak pucung renteng-renteng kaya kalung
Dawa kaya ula
Pencokanmu wesi miring;
Sing disaba si pucung mung turut kutha

Batangane: Sepur

*Ada banyak sekali contoh cangkriman dalam tembang pucung, kamu dapat mengulasnya kembali di artikel tembang Pucung ( Paugeran, contoh dan fungsinya).

Penutup

Memang bukan hal mudah menjelaskan cangkriman bahasa Jawa menggunakan bahasa Indonesia, karena cangkriman merupakan otak atik bahasa, jadi kami mohon maaf jika banyak penjelasan yang kurang gamblang.

Berkaitan dengan ini, jika ada pertanyaan jangan sungkan tinggalkan di kolom komentar, mari berdiskusi bersama.

Nah, akhirnya sampai disini dulu artikel kita kali ini tentang cangkriman beserta pengertian, macam dan contoh-contohnya, semoga dapat menginspirasi dan mengobati nostalgia kita. Terimakasih.

Add a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *