√ Tembung Rangkep Beserta Pengertian, Perangan dan Contohnya

Tembung Rangkep Beserta Pengertian – Jenis tembung dalam Bahasa Jawa memang banyak. Beberapa diantaranya adalah tembung lingga, tembung andhahan, tembung rangkep dan tembung camboran.

Minggu kemarin kita telah membahas dua tembung yaitu lingga dan andhahan. Sekarang kita menginjak materi tiga, yaitu tembung rangkep. Pada kesempatan berikutnya insyaallah akan dibahas tembung camboran. Silahkan menunggu dengan sabar 🙂

Tembung Rangkep Yaiku

Tembung rangkep dalam Bahasa Jawa dimaknai sebagai berikut:

Tembung rangkep yaiku sakabehing tembung sing diwaca kaping pindho, bisa sakabehing tembung utawa mung sawanda wae.

Artinya: tembung rangkep adalah semua kata yang dibaca dua kali, bisa dibaca semua kata secara utuh, atau juga bisa satu suku kata saja.

Tembung rangkep jika dalam Bahasa Indonesia sama dengan kata ulang. Rangkep memang artinya dobel atau bertumpuk, jadi menumpuk satu kata dengan kata lainnya.

Tembung rangkep memiliki beberapa fungsi, diantaranya sebagai berikut.

Fungsi Tembung Rangkep

  • Fungsi tembung rangkep berupa kata benda
    • Menyatakan benda itu bermacam-macam, contoh godhong-godhongan, woh-wohan.
    • Menyatakan benda yang menyerupai bentuk dasar itu, contoh anak- anakan, wong-wongan.
  • Fungsi tembung rangkep berupa kata kerja
    • Menyatakan bahwa pekerjaan itu dilakukan berulang-ulang atau beberapa kali, contohnya mlayu-mlayu, njoget-njoget.
    • Menyatakan aspek durasi, contohnya lungguh-lungguh, maca-maca.
  • Fungsi tembung rangkep berupa kata sifat
    • Menyatakan makna lebih, contohnya nulis cepet-cepet, mlaku ati-ati.
    • Menyatakan makna sampai atau pernah, contohnya ora mari-mari, duet e entek-entekkan.
  • Fungsi tembung rangkep berupa kata bilangan
    • Ulangan bilangan ‘siji’ menyatakan demi, contohnya woh wohan iku dilebokne kranjang siji siji.
    • Ulangan bilangan ‘luwih saka siji’ menyatakan sekaligus, contohnya ojo melbu telu-telu mergo ora kamot.

Perangan (Macam- Macam) Tembung Rangkep

Tembung rangkep kaperang dadi 3 yaiku: Dwilingga, Dwipurwa, Dwiwasana.

Artinya: tembung rangkep terbagi menjadi tiga macam yaitu dwilingga, dwipurwa, dwiwasana. Berikutnya akan dijelaskan satu persatu mulai dari pengertian sampai contoh contohnya.

RECOMMEND :  √25 Contoh Tembung Baliswara dan Penjelasannya

Tembung Rangkep Dwilingga Wantah

Tembung rangkep dwilingga yaiku tembung rangkep kang kadadean saka rangkep e tembung lingga.

Maksudnya adalah tembung rangkep ini terdiri dari pengulangan tembung lingga atau kata dasar, jadi tembung rangkep ini belum mendapat imbuhan.

Selanjutnya tembung rangkep dwilingga dibagi lagi menjadi 3 macam berdasarkan owah orane tembung (berubah tidaknya kata) yaitu:

  • Dwilingga padha swara
    • Diarani dwilingga padha swara amarga linggane diucapake ping pindho (disebut dwilingga padha swara karena kata dasarnya diucap dua kali).
    • Tuladha (contoh) :buku-buku,meja-meja,kursi-kursi,lsp.
  • Dwilingga salin swara
    • Dwilingga kang swarane wis ganti/ malih (dwilingga yang kata dasarnya berganti huruf vokal).
    • Tuladha (contoh) :bola-bali,mloya-mlayu,mloka-mlaku, lsp.
  • Dwilingga semu
    • Dwilingga semu uga diarani dwilingga murni,amarga tembung-tembung mau ora ana linggane (disebut juga dwilingga murni, karena kata ulang ini sebenarnya bukan kata ulang)
    • Tuladha:orong-orong,kupu-kupu,angga-angga,lsp.

Selanjutnya, tembung rangkep dwilingga juga bisa dikelompokkan berdasarkan maknanya yaitu:

  • Dadi tembung aran. Tuladha: undur-undur, uget-uget, alang-alang, ari-ari, ali-ali.
  • Dadi tembung kaanan. Tuladha: mangar-mangar, kelap-kelip, rintik-rintik.
  • Mbangetaké. Tuladha: Aja asin-asin (aja asin banget), Aja seru-seru (aja seru banget).
  • Tansah. Tuladha: Wis ajar kok ora bisa-bisa (tansah ora bisa), Arep wiwit maca kok lali-lali waé (tansah lali).
  • Sanadyan. Tuladha: Alon-alon (sanadyan alon), cilik-cilik (sanadyan cilik).
  • Wektu. Tuladha: Awan-awan, bengi-bengi, bedhug-bedhug.
  • Paling. Tuladha: Murah-murahé, akèh-akèhé, larang-larangé.

Tembung Rangkep Dwipurwa

Dwi artinya dua, purwa berarti awalan.

Tembung rangkep dwipurwa yaiku tembung kang dirangkep wanda/suku kata ana ing ngarep dhewe ( tembung rangkep dwipurwa adalah tembung rangkep yang diulang suku kata bagian depan atau suku kata pertama).

Tuladha (contoh):

  • Luhur = lu+luhur = leluhur 
  • Tamba = ta+tamba = tetamba
  • Jamu =  ja+jamu= jejamu
  • Tuku =  tu+tuku    = tetuku.
RECOMMEND :  √8 Aksara Murda Jawa {Pengertian, Fungsi, Gambar dan Contoh}

Tembung Rangkep Dwiwasana

Dwi artinya dua, wasana artinya penutup.

Tembung rangkep dwiwasana yaiku tembung kang dirangkep wanda/suku kata ana ing mburi dhewe (tembung rangkp dwiwasana adalah tembung rangkep yang di tumpuk suku nkata bagian akhir).

Tuladha (contoh):

  • cekik : cekik+kik = cekikik
  • cenges : cenges+nges =cengenges
  • cengis : cengis+ngis =cengingis
  • cethet : cethet+thet =cethethet

Tuladha Tembung Rangkep Liyane

1) Tuladha dwilingga padha swara

  • Guru – guru
  • Bapak – bapak
  • Bocah – bocah
  • Omah – omah
  • Udan-udan
  • Luwih-luwih
  • Mlaku-mlaku
  • Awan-awan
  • Kewan-kewan


2) Tuladha dwilingga salin swara

  • mloka – mlaku
  • mrana – mrene
  • wira – wiri
  • nongas – nangis
  • bola-bali
  • mesam-mesem
  • bonjar-banjir
  • kelap-kelip
  • mleba-mlebu


3) Tuladha dwilingga semu

  • ondhe – ondhe
  • untir – untir
  • anggang – anggang
  • andheng – andheng
  • ali-ali
  • alang-alang
  • ari-ari

 

4) Tuladha dwipurwa

  • dedunug
  • jejupuk
  • lelumpuk
  • leluri
  • tetuku
  • reresik
  • lelunga
  • lelumbah
  • sesawangan
  • pepadha

 

5) Tuladha dwiwasana

  • cekakak
  • cekikik
  • cengingis
  • celuluk
  • mbegeges
  • ndenganga
  • mbeduduk

Penulisan Tembung Rangkep

  • Tembung rangkep ditulis dengan memberikan tanda hubung tanpa spasi diantara keduanya.
  • Tembung rangkep ditulis serangkai dengan awalan atau akhiran.
  • Tembung rangkep dwipurwa dan dwiwasana tidak perlu diberi tanda hubung.
  • Untuk judul, tembung rangkep dwilingga wantah ditulis kapital masing masing awal kata.

Itulah dia, penjelasan lengkap tentang tembung rangkep. Terimakasih sudah mampir, semoga bermanfaat.

Artikel ini terkait dengan:

tembung rangkep dwipurwa tuladhane
tembung rangkep yaiku
tembung rangkep dwilingga wantah
tembung rangkep dwilingga salin swara

Tembung Rangkep Beserta Pengertian

Add a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *